|
Шартномаларни бузиш
Исломий давлат тузадиган барча шартномалар муайян муддатгагина тузилиши лозим. Лекин шартнома тузиш мусулмонларни ҳамма ҳолатларда унга амал қилишга мажбурлаш, деган маънони англатмаганидек шартномага хиёнат қилиш ва уни бузиш маъносини ҳам англатмайди. Балки шартномани шариат кўрсатган муайян ҳолатлардагина бузиш жоиздир, бундан бошқа ҳолатларда жоиз бўлмайди. Душман билан тузилган шартномани бузиш жоиз бўладиган, шариат кўрсатиб берган ҳолатлар қуйидагилардир:
Биринчи: Агар шартнома тузган томон мусулмонлар душманларидан бирини қўллаб-қувватласа ва мусулмонларга қарши унга ёрдам берса. Масалан Исломий давлат билан бошқа бир давлат ўртасида амалий уруш ҳолати бўла туриб биз билан шартнома тузган давлат бу душманни қурол-аслаҳа ёки пул ёки одамлар билан қўллаб-қувватлаши ва бизга қарши унга ёрдам бериши каби. Бу ҳолатда Исломий давлатнинг шартномани бузиши жоиз бўлади. Чунки Аллоҳ шундай дейди:
إِلاَّ الَّذِينَ عَاهَدتُّم مِّنَ الْمُشْرِكِينَ ثُمَّ لَمْ يَنقُصُوكُمْ شَيْئاً وَلَمْ يُظَاهِرُواْ عَلَيْكُمْ أَحَداً
«Магар сизлар аҳд-паймон қилган мушрик кимсалар кейин (аҳдларидан) бирон нарсани бузмасалар ва сизларнинг зиёнингизга биров билан ҳамкорлик қилмасалар…» [Тавба: 4]
Бу оятдан агар улар мусулмонларнинг зиёнига биров билан ҳамкорлик қилишса мусулмонларнинг улар билан тузилган шартномани бузиши жоиз бўлади, деган маъно тушунилади.
Иккинчи: Шартнома тузган томон шартнома шартларидан бирини бузиши. Бундай ҳол Ҳудайбия сулҳида Росулуллоҳ с.а.в. билан рўй берган эди. Чунки Хузоа қабиласи Росулуллоҳ с.а.в. ҳимоясига кириб у киши билан иттифоқ тузган эди. Қурайш бу шартни бузди ва Бани Бакрни Хузоага қарши гиж-гижлади. Сўнгра Қурайш бу ишидан пушаймон бўлиб шартномани сақлаб қолишга уринди. Лекин Росулуллоҳ с.а.в. бу бузишни шартномани бузишга йўл очди деб ҳисобладилар. Шунинг учун шартномани буздилар ва уларга қарши уруш қилиб, Маккани фатҳ этдилар.
Учинчи: Агар шартнома тузган томоннинг хиёнат ва ғаддорлик қилишидан хавфсиралса шартномани бузиш жоиз бўлади. Аллоҳ Таоло деди:
وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِن قَوْمٍ خِيَانَةً فَانبِذْ إِلَيْهِمْ عَلَى سَوَاء
281-бет
Бетлар: 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434